حباب قیمتی به وضعیتی اطلاق می شود که قیمت یک دارایی، معمولاً سهام یا دارایی های مالی دیگر، به طور غیرمعقولی افزایش یابد و از ارزش واقعی خود فاصله بگیرد. این وضعیت معمولاً به عنوان نتیجه ای از افزایش ناشی از افراط در خرید و فروش دارایی ها و دیدگاه های بهره برداران بازار در مورد سود آوری آینده ی آن ها، و نه به علت بنیه ی اقتصادی قوی دارایی، ایجاد می شود.
وقتی مجموعه ای از سرمایه گذاران اعمال غیرمنطقی می کنند و قیمت ها به طور غیرمنطقی افزایش می یابد، حباب قیمتی ایجاد می شود. این وضعیت معمولاً به مدت محدودی ادامه پیدا می کند تا زمانی که نهایتا با رسیدن به اوج، قیمت ها به صورت ناگهانی افت می یابند و بازار به حالت عادی خود بازمی گردد.
شکل گیری حباب در بورس از طریق اخبار و شایعات
حباب های قیمتی معمولاً از طریق اخبار و شایعات در بازار بورس شکل می گیرند. این امور می توانند به طور غیرمنطقی بر رفتار سرمایه گذاران و قیمت ها تأثیر بگذارند. اخبار و شایعات ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر تصمیم گیری ها و عملکرد بازار تأثیر بگذارند. برخی از روش هایی که این امور می توانند حباب های قیمتی را شکل دهند عبارتند از:
انتشار اطلاعات ناصحیح: اخبار غلط یا اطلاعات ناصحیحی که منجر به نادرستی ارزش یک دارایی توسط سرمایه گذاران می شود.
شایعات و توصیه های غیرمنطقی: انتشار شایعات و توصیه های غیرمنطقی توسط افراد یا منابع غیررسمی که باعث تحریک و هیجان سرمایه گذاران می شود.
تحلیل های ناصحیح: انتشار تحلیل ها و پیش بینی های غیرمنطقی و بی اساس که ممکن است تأثیرات منفی بر روی ارزش های واقعی دارایی ها بگذارد.
شیوه های بازاریابی تبلیغاتی: کمپین های بازاریابی تبلیغاتی یا هیجان زده کننده که به افزایش حجم معاملات و اقبال به دارایی ها منجر می شود.
این عوامل می توانند باعث افزایش ناشی از افراط در قیمت گذاری و در نهایت خلق حباب های قیمتی در بازار بورس شوند.
شکل گیری حباب در بورس از طریق پروژه کردن سهام
پروژه کردن یا “پمپ و دامپ” سهام به این معنی است که اشخاص یا گروه هایی تلاش می کنند با افزایش قیمت سهام یک شرکت (پمپ) و سپس به فروش رساندن (دامپ) سود سریعی کسب کنند. این فعالیت معمولاً همراه با منتشر کردن اطلاعات نادرست و ماجراجویانه و ترویجی در مورد شرکت یا صنعت مشخصی است.
این روش ممکن است باعث افزایش ناگهانی در قیمت سهام شود که در نتیجه حباب قیمتی ایجاد می شود. زمانی که افراد به این پمپ و دامپ ها واکنش نشان می دهند و به معامله سهام جواب مثبت می دهند، قیمت سهام به صورت غیرمتعارفی افزایش می یابد. اما زمانی که پمپ و دامپ ها دیگر توانایی تحرک بازار را ندارند، به فروش سهام می پردازند و این ممکن است باعث افت ناگهانی قیمت سهام و بازگشت به ارزش واقعی آن ها شود.
در نتیجه، فعالیت های پمپ و دامپ می تواند باعث ایجاد حباب قیمتی در بازار بورس شود و سبب افزایش ناشی از افراط در قیمت گذاری شود.
شکل گیری حباب در بورس از طریق خوشبینی و ترس در روندها
حباب های قیمتی معمولاً از طریق دو احساس اصلی، یعنی خوشبینی و ترس، در روند های بازار شکل می گیرند. این دو احساس می توانند باعث رفتارهای غیرمنطقی و افزایش ناشی از افراط در قیمت گذاری شوند که در نهایت به ایجاد حباب قیمتی منجر می شوند:
خوشبینی: وقتی بازار به دلیل عوامل مختلفی مانند رشد اقتصادی، نتایج مالی قوی شرکت ها یا انتظارات مثبت برای آینده، متقاعد به پیشرفت می شود، سرمایه گذاران ممکن است به طور غیرمعقولی خوشبین شوند. این احساس خوشبینی ممکن است باعث افزایش غیرمعقول در قیمت ها شود و حباب قیمتی ایجاد گردد.
ترس: وقتی بازار بر اثر عوامل نامطمئنی مانند خبرهای بد، نتایج مالی ضعیف یا افزایش نوسانات بازار، بی اعتماد به زمینه های اقتصادی تبدیل می شود، سرمایه گذاران ممکن است به طور ناپایداری تصمیم گیری کنند. این احساس ترس می تواند باعث افزایش ناشی از فروش بی صرفه و کاهش غیرمعقول در قیمت ها شود، که همچنین به ایجاد حباب قیمتی منجر می شود.
در نتیجه، خوشبینی و ترس می توانند به عنوان عوامل مهمی در ایجاد حباب های قیمتی در بازار بورس عمل نمایند.
شکل گیری حباب در بورس از طریق سیاست های کلان اقتصادی
حباب های بورس یا حجم بالایی از معاملات و افزایش نامتعادل قیمت ها ممکن است در اثر سیاست های کلان اقتصادی شکل بگیرد. این سیاست ها می توانند شامل سیاست های پولی، مالی، مالیاتی و حتی تجاری باشند. به عنوان مثال:
سیاست های پولی: تصمیم های بانک مرکزی درباره نرخ بهای پول، تأمین پول نقد و سیاست های نرخ بهای ارز می توانند تأثیر مستقیمی بر بازار سرمایه و حرکت قیمت ها داشته باشند. اقدامات بانک مرکزی برای کنترل تورم یا تحریمات تحت فشار خارجی ممکن است باعث ایجاد حباب در بورس شود.
سیاست های مالیاتی: تغییرات در سیاست های مالیاتی می تواند تأثیر زیادی بر سرمایه گذاری ها و رشد شرکت ها داشته باشد. اعمال تخفیف مالیاتی یا اصلاحات در سیاست های مالیاتی می تواند به نوعی به حمایت از بازار سرمایه و افزایش قیمت ها منجر شود.
سیاست های تجاری: تحریم ها، اقدامات تعریفی یا تغییرات در تجارت بین المللی می تواند تأثیر زیادی بر شرکت ها و بازارها داشته باشد که این تغییرات ممکن است به وجود حباب هایی در بورس بیانجامد.
شکل گیری حباب در بورس از طریق رفتار گله ای
حباب های بورس به طور معمول از طریق رفتار گله ای یا رفتار گروهی سرمایه گذاران شکل می گیرند. وقتی یک گروه از سرمایه گذاران به طور همزمان روی یک دارایی یا بازار خاص تمرکز کنند و قیمت آن دارایی یا بازار را بالا ببرند، احتمالاً یک حباب شکل گرفته است.
رفتار گله ای معمولاً به دلیل بنیادی نبودن افزایش قیمت ها و یا برخی شایعات یا انتظارات غیرمنطقی اتفاق می افتد. سرمایه گذاران زمانی که دیدند همکاران یا سرمایه گذاران دیگر به طور گسترده ای بر روی یک دارایی خاص تمرکز کرده اند و قیمت آن را بالا برده اند، ممکن است بخواهند از این موقعیت بهره مند شوند و به گروه بپیوندند، حتی اگر افزایش قیمت ها بر اساس ارزیابی بنیادی منطقی نباشد.
به عنوان مثال، اگر یک شایعه در بازار مطرح شود که یک شرکت خاص قرار است یک قرارداد بزرگ بین المللی امضا کند و این شایعه تأیید نشده باشد، احتمالاً سرمایه گذاران بسیاری آمده و سعی می کنند برای بهره مندی از این خبر و افزایش قیمت سرمایه گذاری کنند. این افزایش قیمت ها بر اساس انتظارات و شایعات غیرمنطقی صورت می گیرد و به عنوان نمونه ای از رفتار گله ای محسوب می شود.
شکل گیری حباب در بورس از طریق تئوری احمق بزرگتر
تئوری احمق بزرگتر به این مفهوم اشاره دارد که وقتی سرمایه گذاران به طور گسترده ای بر روی یک دارایی یا بازار خاص تمرکز می کنند و به طور مفرط قیمت ها را بالا می برند، این ممکن است به وجود حباب بورسی منجر شود. این تئوری به طور خاص به رفتار معامله گرانی اشاره دارد که قادر به تحلیل منطقی بنیادی و ارزش گذاری هایپوتتیک دارایی ها نیستند و تصمیم گیری‌هایشان به دست آمده از الگوی رفتار گروهی است.
وقتی یک گروه از سرمایه گذاران به طور همزمان روی یک دارایی خاص تمرکز کرده و به طور مفرط به خرید یا فروش آن دارایی پرداختند، این ممکن است باعث ایجاد حجم بالایی از معاملات و افزایش ناپایدار قیمت ها شود. در نتیجه، ارزش اصلی دارایی به طور موقتی افزایش می یابد و تا زمانی که این حمایت مصنوعی ادامه دارد، یک حباب شکل می گیرد.
به عنوان مثال، فرض کنید یک گروه از سرمایه گذاران به طور همزمان روی یک سهم خاص تمرکز کرده و به طور مفرط آن را خریداری کنند، با این حال ارزش واقعی شرکت یا ارزش بنیادی سهم شاید به اندازه ای که افزایش قیمت ها نشان می دهد نباشد. این افزایش ناپایدار قیمت ها ممکن است با تئوری احمق بزرگتر تطابق داشته باشد، زیرا سرمایه گذاران به طور ناقص و اساساً بدون تحلیل بنیادی در معاملات خود عمل می کنند.
حباب مثبت و منفی چیست؟
حباب مثبت و حباب منفی اصطلاحاتی هستند که به دو نوع از حرکت های بورسی اشاره دارند.
- حباب مثبت: وقتی بحرانیتی مثبت و غیرقابل توجیه در بازار به وجود می آید و قیمت دارایی ها به طور غیرمنطقی و بدون بنیاد افزایش می یابد، حباب مثبت شکل گرفته است. به عنوان مثال، حباب مسکن در دهه 2000 در ایالات متحده معروف است که در آن قیمت های مسکن به طور ناپایدار و بدون بنیاد افزایش یافته بود. این افزایش در نهایت به بحران مسکن و رکود اقتصادی منجر شد.
- حباب منفی: این وضعیت زمانی رخ می دهد که قیمت دارایی ها به طور ناپایدار کاهش می یابد و این کاهش ناعادلانه و غیرقابل توجیه است. به عنوان مثال، حباب بازار سهام در دهه 1930 معروف است که در آن قیمت سهام به طور ناپایدار و بدون بنیاد کاهش یافت و به بحران بزرگی منجر شد که به نام رکود بزرگ معروف شد.
در هر دو مورد، حباب می تواند به عنوان یک حالت غیرمعقول از حرکت قیمت ها تشخیص داده شود که بر اساس ارزیابی بنیادی یا منطقی به وجود نیامده است و در نهایت ممکن است به بحران و نوعی از فروپاشی اقتصادی منجر شود.
مزایا و معایب وجود حباب قیمتی
مزایا و معایب وجود حباب قیمتی می تواند به نحوه ای تاثیرگذار بر بازار و اقتصاد باشد. این موارد به صورت زیر است:
مزایا:
افزایش امرار و گذار: زمانی که بازار در حال حاضر یک حباب قیمتی دارد، سرمایه گذاران ممکن است از این شرایط بهره مند شوند و سود بالایی کسب کنند.
خلق نیروی کار: در برخی موارد، حباب های بورسی می تواند به گزینش بهتر و بالاتری در بازار کار منجر شود.
معایب:
خسارات مالی: حباب های بورسی ممکن است به طور معمول با ریسک های بالای مالی همراه باشند که می تواند به خسارت های مالی برای سرمایه گذاران و حتی اقتصاد ملت منجر شود.
نابودی ارزش های واقعی: بازارهای دارای حباب قیمتی ممکن است ارزش منطقی واقعی دارایی ها را مورد ضرر و زیان قرار دهند.
بحران های اقتصادی: در برخی موارد، حباب های بورسی می تواند به ایجاد بحران های اقتصادی منجر شود که ممکن است واکنش های منفی و وسیعی در اقتصاد ملت ایجاد کند.
به طور کلی، حباب های بورسی ممکن است اثرات مخرب و دردناکی بر بازار و اقتصاد داشته باشند، اما در برخی موارد احتمالات مثبتی نیز دارند.
